Từ những dòng code đến các hợp âm, từ im lặng đến những giai điệu chất chứa tâm hồn,XOI không chỉ là một ban nhạc. Đó là phần mở rộng đầy cảm xúc của Cườngmột lập trình viên theo nghề, nhưng nghệ sĩ âm nhạc trong tâm hồn. Với lời ca nội tâm sâu sắc, sản xuất thô ráp, mang màu sắc hậu punk, âm nhạc của XOI được hình thành từ mất mát, tình yêu và cuộc giằng co bất tận giữa sự thật nghệ thuật và đời sống thực tế. Trong cuộc trò chuyện chân thành này, Cường chia sẻ hành trình đi qua nỗi đau, làm cha, tự học sáng tác, và những "chiếc mặt nạ" mà ta buộc phải đeo để tồn tại. Một câu chuyện trầm lặng nhưng đầy sức mạnh về sự trưởng thành, sáng tạo và khát vọng được thấu hiểu.
Ethos:
Hãy kể mốt tí về bạn được không? Bạn là ai?
XOI:
Tôi là Cường. Tôi làm việc trong lĩnh vực phát triển phần mềm và truyền thông âm nhạc. Đó là hai công việc chính và cũng là thế mạnh của tôi. Tôi năm nay 34 tuổi.
E:
Bạn đến với âm nhạc như thế nào? Nó đã len lõi vào cuộc sống của bạn ra sao?
X:
Tôi nghĩ sự kiện lớn nhất là việc tôi chơi band hồi cấp 3, mặc dù lời giới thiệu sớm nhất đến âm nhạc là nhờ một người anh trai hơn tôi 10 tuổi. Tôi nhớ lúc đó anh ấy chơi vài bài của Dream Theater và Skid Row Hồi đó tôi chỉ nghe nhạc thôi, chưa chơi gì cả. Đến khi học cấp ba, anh hàng xóm đang lập một ban nhạc và phát hiện ra hai đứa cùng gu nhạc, nên rủ tôi tham gia. Anh ấy muốn tôi chơi bass vì tôi biết chút guitar. Nhưng lúc đó tôi nói, ‘Hay là để tôi chơi trống thì sao?’ Anh ấy dẫn tôi đến nhà thờ nơi anh sinh hoạt, vì ở đó có dạy nhạc. Tôi không theo đạo, thật ra là vậy, nhưng đó là một cơ hội tốt để học. Nhà thờ có các lớp nhạc cụ, và tôi đã tận dụng để học trống. Chúng tôi chơi cùng nhau một thời gian, nhưng cuối cùng thì không thể duy trì được.
E:
Giờ cho tôi hỏi về người anh truyền cảm hứng cho bạn một tí được không? Bạn có nhắc rằng anh ấy hơn bạn mười tuổi. Ngoài ra còn anh chị em nào khác có ảnh hưởng đến bạn theo cách tương tự không?
X:
Tôi có hai anh trai và một chị gái. Tôi là con út mà, bạn biết đấy. Nhưng chỉ có người anh mà tôi vừa nhắc đến là người ảnh hưởng đến tôi nhiều nhất. Anh ấy đã qua đời rồi.
E: Ồ... rất tiếc khi nghe điều đó. Việc anh trai bạn qua đời có ảnh hưởng gì đến âm nhạc của bạn không, vì rõ ràng anh ấy là người có ảnh hưởng rất lớn đến bạn?
X:
Chắc chắn là có! Anh ấy là người đầu tiên dạy tôi chơi guitar và cũng là người đưa tôi đến với nhạc rock. Khi anh mất, tôi mới chỉ 20 tuổi – đang trong giai đoạn hình thành nhân cách – và thật sự rất khó để hiểu và vượt qua được nỗi mất mát đó. Cái chết của anh, theo tôi, là một trong những động lực chính cho công việc sáng tạo của mình. Đó cũng là lần đầu tiên tôi thực sự cảm nhận được thế nào là mất mát. Nhưng tôi cũng học được về hy vọng. Anh ấy bị bệnh, nhưng tôi luôn tin rằng anh sẽ khỏi. Tôi thật sự tin rằng anh sẽ có cơ hội thứ hai. Tất cả điều đó đã thay đổi cách tôi nhìn cuộc đời. Và nó cũng ảnh hưởng sâu sắc đến thế giới nội tâm của tôi – âm nhạc, và mọi thứ về sau.
E:
Vậy là anh trai bạn dạy bạn vài hợp âm, bạn học thử chơi trống ở nhà thờ, còn anh hàng xóm thì rủ bạn chơi bass. Vậy làm sao bạn quyết định chọn nhạc cụ nào là chính của mình?
X:
Trống là nhạc cụ đầu tiên mà tôi thực sự thích. Thú thật thì, âm nhạc không đến với tôi một cách dễ dàng, nhưng tôi có một mối liên kết tự nhiên với nó. Hồi cấp hai, có một thầy giáo dạy nhạc mang đàn organ vào lớp cho học sinh hát. Thầy chơi đoạn intro để tụi tôi có thể vào đúng nhịp mà hát tiếp. Thật lòng mà nói, lúc đó tôi chẳng biết phải làm gì cả. Nhưng tôi rất muốn chơi trống. Trong ban nhạc trước đây, tôi từng chơi trống. Sau đó, tôi chuyển sang hát và tìm được một thầy dạy thanh nhạc (Võ Anh Việt) Người thầy ấy không chỉ dạy tôi cách sử dụng giọng hát, mà còn dạy tôi cách thực sự chơi nhạc. Trước đó, tôi làm nhạc chỉ như một thú vui thôi, nhưng sau khi học với thầy, tôi bắt đầu nhìn mọi thứ rất khác. Tôi nghĩ đó là lúc tôi bắt đầu gọi mình là một nhạc sĩ.
E:
Chuyện học thanh nhạc như thế nào?
X:
Tôi bắt đầu học với thầy vào năm 2012. Lúc đó tôi hoàn toàn không biết gì về kỹ thuật hát cả. Thầy chỉ bảo tôi hát thử một đoạn, tôi hát, và thầy nói rằng tôi có giọng hát tốt. Chính tôi còn không biết điều đó nữa. Tôi thật sự biết ơn sự hướng dẫn của thầy, vì nhờ đó mà tôi cũng bắt đầu biết cách viết bài hát.
E:
Nếu tôi hiểu đúng thì bạn bắt đầu XOI cũng vào khoảng thời gian học thanh nhạc, đúng không?
X:
Vâng!
E:
Bạn bắt đầu như một dự án solo, hay đã tập hợp ban nhạc ngay từ đầu?
X:
Lúc đầu, tôi có rủ một vài người tham gia, nhưng mọi chuyện không suôn sẻ. Mãi đến năm 2015 tôi vẫn chưa tìm được đội hình ổn định. Từ thời điểm đó, trong vài năm liền, thành viên cứ đến rồi đi. Ngay cả đội hình hiện tại cũng không thực sự ổn định cho đến gần đây.
E:
Về quá trình sáng tác, có phải bạn là người viết toàn bộ bài hát để ban nhạc chơi theo, hay bạn chỉ đưa ra một cấu trúc cơ bản rồi các thành viên tự thêm phần của mình vào?
X:
Tôi nghĩ khoảng 95% là do tôi tự dàn dựng. Sau đó, các thành viên sẽ thêm một vài chi tiết và điều chỉnh khi chúng tôi tập luyện cùng nhau.
E:
Bạn thường bắt đầu sáng tác từ đâu? Bạn viết vài ý tưởng bằng lời trước hay bắt đầu từ giai điệu rồi mới thêm phần lời vào sau?
X:
Còn tùy bài hát, nhưng phần lớn tôi bắt đầu từ lời trước. Tôi thấy điều đó không quá khó vì tôi có thể dễ dàng thay đổi nó. Ví dụ, vài dòng đầu có thể viết ra khá suôn sẻ, rồi tôi sẽ tạo phần hợp âm phù hợp với những câu tiếp theo. Nếu thấy chỗ nào không khớp, tôi sẽ sửa lại lời. Tôi thấy quá trình đó rất thú vị.
E:
Tôi biết bạn cũng chơi piano. Bạn có sử dụng piano để sáng tác không, hay guitar thùng mới là công cụ chính khi bạn viết nhạc?
X:
Tôi chủ yếu dùng guitar thùng để sáng tác. Tôi có khoảng 2 hoặc 3 bài viết bằng piano, nhưng phần lớn vẫn là với guitar. Tôi hiểu rằng với một số người thì piano dễ dùng hơn vì âm thanh rõ ràng, dễ cảm nhận. Nhưng mà tôi không chơi piano giỏi lắm đâu (hehe), nên tôi vẫn thích dùng những gì mình quen thuộc hơn.
E:
Vì bạn thường bắt đầu với phần lời, vậy đâu là nguồn cảm hứng chính của bạn? Là những câu chuyện từ chính cuộc sống của bạn, điều bạn thấy trên đường phố, hay chỉ đơn giản là bạn muốn kể một câu chuyện không liên quan gì đến thực tế?
X:
Hầu hết thời gian, tôi kể những câu chuyện cá nhân của mình và của những người thân xung quanh. Anh trai tôi, dĩ nhiên, là một trong những nguồn cảm hứng lớn nhất. Một trong những lời cuối cùng anh nói với tôi là: 'Hãy kể câu chuyện của anh.' Vậy nên tôi luôn cố gắng hết sức để làm điều đó. Tôi cũng phản ánh đời sống gia đình và các anh chị em khác của mình trong âm nhạc. Ví dụ, cha tôi chưa bao giờ thật sự thích việc tôi làm. Ông từng là lính, sau này chuyển sang làm kinh doanh. Vậy nên, ông không nghĩ rằng việc tôi dành quá nhiều thời gian và công sức cho âm nhạc là một điều khôn ngoan. Ông tin rằng âm nhạc không có tương lai rõ ràng, và sẽ không giúp tôi lo được cái ăn, cái mặc. Ở một mức độ nào đó, tôi có thể hiểu cho ông. Nhưng tôi không thể khiến ông hiểu cho tôi. Tôi không làm điều này vì tiền bạc hay danh tiếng – đó chưa bao giờ là lý do tôi theo đuổi âm nhạc.
E:
Nếu tôi nhớ không lầm, bạn có một ca khúc dành riêng cho cha mình, đúng không
X:
Vâng, đó là thơ của ông ấy
E:
Thế ông ấy có nói gì về nó không?
X:
Cha tôi nói rằng ông ấy thích nó. Chỉ vậy thôi!
E:
Nhưng bạn cũng đã lắng nghe ông phần nào mà. Bạn là một lập trình viên, có công việc riêng và khá thành công trong lĩnh vực ngoài âm nhạc nữa.
X:
Cũng đúng phần nào. Lập trình là công việc và nguồn thu nhập chính của tôi. Tôi làm freelancer cho một vài công ty. Nhưng 'doanh nghiệp' thực sự của tôi là XOI. Tôi xem nó như một nền tảng cho tất cả các dự án nghệ thuật của mình, mặc dù hiện tại thì nó chưa thật sự tạo ra thu nhập đâu (hehe). Kế hoạch là sẽ phát triển nó thành một thứ gì đó có thể kiếm tiền và hỗ trợ tài chính cho tôi. Nhưng tôi không vội.
E:
Hai lĩnh vực đó có ảnh hưởng lẫn nhau không? Công việc lập trình có mang lại cho bạn thêm động lực hay kỷ luật trong âm nhạc không?
X:
Chắc chắn là có! Tôi nghĩ giữa hai lĩnh vực đó có sự liên kết nhất định. Khi lập trình, tôi luôn cố gắng viết code sao cho đẹp. Nhiều người có thể nghĩ kiểu như: 'Người ta trả tôi bao nhiêu đâu mà phải làm cho đẹp làm gì,' nhưng tôi thì khác – tôi được lập trình theo kiểu như vậy (cười). Tôi thích được sáng tạo hết mức có thể. Với các ứng dụng web mà tôi làm, tôi luôn cố gắng thêm vào những hiệu ứng, hoạt họa, bất cứ thứ gì khiến cho sản phẩm trông đẹp hơn với chính bản thân tôi.
E:
Bạn có tự làm hầu hết các thiết kế cho ban nhạc không? Như artwork, bài đăng trên mạng xã hội, hay các buổi chụp hình chẳng hạn.
X:
Đúng vậy. Ví dụ, sản phẩm gần nhất của tôi – album đôi – có một chủ đề cụ thể. Nó nói về những nhân dạng khác nhau tồn tại trong tôi. Một trong số đó là hình ảnh của một người lao động bình thường – chỉ muốn có một cuộc sống ổn định. Chỉ vậy thôi. Nhưng điều đó đâu có dễ. Không chỉ ở đây, mà ở bất cứ đâu trên thế giới. Có được một mái nhà, làm việc chăm chỉ, có gia đình và lo cho họ – để làm được điều đó, đôi khi người ta phải hy sinh một phần khác của bản thân. Và điều đó cũng không dễ gì chấp nhận. Từ đó mới nảy ra ý tưởng cho bức ảnh: một người dí súng vào đầu người còn lại – như thể đang tự kết liễu một phần con người của mình để trở thành người ‘có thể gánh vác’ cuộc đời.
Còn một mặt khác – tôi có rất nhiều niềm tin vào những điều tốt đẹp, bạn biết đấy. Nhưng thực tế thì… mọi thứ không đơn giản như vậy. Bạn không thể quá tử tế. Tôi vẫn mang suy nghĩ lạc quan rằng tử tế là một điều tốt. Có người từng nói: ‘Tôi không muốn sống trong một thế giới mà sự tử tế là điểm yếu’ – và tôi vẫn tin rằng tử tế là một phẩm chất đáng quý. Nhưng đồng thời, bạn cũng phải chấp nhận rằng... mọi chuyện không vận hành theo cách đó. Nên có thể, đôi khi, bạn phải buông bỏ cái niềm tin ấy đi.
E:
Bạn đã lập gia đình và có một cậu con trai. Vậy gia đình nhỏ của bạn phản ứng thế nào với âm nhạc mà bạn làm?
X:
Vợ tôi luôn luôn ủng hộ tôi. Cô ấy rất linh hoạt và dễ thích nghi với con đường mà tôi chọn. Cuối cùng thì, điều cô ấy mong muốn chỉ là một cuộc sống ổn định. Và tôi luôn cố gắng hết sức để giữ được sự cân bằng đó. Tôi tin rằng cô ấy là người duy nhất thực sự hiểu tôi. Còn con trai tôi thì rất thích nghe nhạc. Bây giờ thì chủ yếu là mấy bài hát thiếu nhi, nhưng thỉnh thoảng bé cũng có phản ứng với một vài bài của tôi – nhất là những bài có tiết tấu nhanh. Bé còn nhún nhảy theo nữa cơ. (hehe)
E:
Việc có con trai có khiến bạn thay đổi cách tiếp cận âm nhạc không? Như bạn nói, trẻ con thường thích những bài vui nhộn, dễ nhảy theo.
X:
Tôi nghĩ là không. Như tôi đã nói trước đó, tôi thường bắt đầu với phần lời trước.
E:
Quay lại một chút với ban nhạc nhé. Dù bạn đã chơi nhạc lúc ngắt lúc liền suốt hơn 10 năm, nhưng phần lớn các bản phát hành lại chỉ xuất hiện trong khoảng 3–4 năm gần đây. Lý do là gì vậy?
X:
Đúng vậy. Chủ yếu là do đội hình ban nhạc thay đổi liên tục. Ngoài ra, thầy dạy thanh nhạc của tôi cũng không muốn tôi phát hành nhạc sớm đâu (hehe). Thầy muốn tôi phát triển kỹ năng một cách hoàn chỉnh trước, thậm chí là thật hoàn hảo. Ban đầu tôi cũng không thoải mái lắm với điều đó, nhưng thật lòng mà nói, giờ tôi phải cảm ơn thầy vì sự thúc ép đó. Tôi từng phát hành một EP gồm 5 bài vào năm 2018, nhưng mọi người dường như không thích lắm. Điều này khá 'Việt Nam' – nếu một sản phẩm chưa đủ tốt, phản ứng thường sẽ là: 'Cái này là gì vậy?' (cười). Thực ra, vấn đề là ở chất lượng thu âm. Có thể ý tưởng thì ổn, nhưng nếu âm thanh không đạt kỳ vọng, thì cũng không thể chạm được đến người nghe. Những người trong ban nhạc cũ của tôi thật ra cũng không quá giỏi (hehe), nhưng họ biết cách làm việc với một producer tốt, xây dựng được fanbase vững chắc, và từng là một trong những ban nhạc lớn nhất ở Việt Nam trong thời gian hoạt động. Họ cũng chơi dòng nhạc nhẹ nhàng hơn, nên dễ tiếp cận với khán giả kiểu nhà thờ hơn. Còn tôi thì thích làm mọi thứ theo cách của riêng mình.
E:
Bạn tự mix các album của mình à? Bạn học cách mix như thế nào vậy?
X:
Thật ra tôi học được một chút khi còn chơi trong ban nhạc trước (hehe). Người đứng đầu ban nhạc đó cũng là người tự mix nhạc, nên tôi học được vài kỹ thuật từ anh ấy. Tôi cũng từng thử thuê producer để làm cùng, nhưng rất khó để diễn đạt chính xác những gì tôi muốn. Vì vậy tôi quyết định tự làm lấy. Hồi trước tôi cũng khá phản đối việc chỉnh sửa âm thanh hiện đại, như autotune hay chỉnh cao độ. Mất khoảng 4–5 năm để tôi chấp nhận rằng đó là tiêu chuẩn của ngành và bắt đầu sử dụng chúng trong âm nhạc của mình. Bây giờ thì mọi thứ đều có sẵn trên mạng – diễn đàn, video YouTube – chỉ cần có tư duy đúng thì việc học cũng không khó lắm. Tôi đã tìm được tất cả những gì mình cần từ đó.
E:
Vậy điều đó có nghĩa là bạn chỉnh cao độ giọng hát (pitch correct), hay bạn sẽ sửa và thu lại cho đến khi đạt?
X:
Trước đây tôi không dùng pitch correction mà cố gắng hết sức để tự mình thể hiện tốt nhất có thể. Nhưng sau này tôi học được cách sử dụng nó sao cho âm thanh không bị giả, và bây giờ tôi chấp nhận dùng nó trong các bản thu của mình. Tất nhiên, tôi vẫn luôn cố gắng hết sức khi thu âm, và tôi không sử dụng bất kỳ hiệu ứng nào khi biểu diễn live. Tôi học cách chấp nhận những điểm chưa hoàn hảo nhỏ, và luôn cố gắng hát đúng từng nốt ở mức tốt nhất có thể.
E:
Ai là những người ảnh hưởng đến phong cách hát của bạn? Cách bạn hát khá thú vị — kiểu như post-punk hoặc dark wave, với chất giọng trầm và đầy u sầu.
Tôi nghĩ người ảnh hưởng lớn nhất đến phong cách hát của tôi là Till – giọng ca chính của Rammstein. Tôi thậm chí còn từng để kiểu tóc giống anh ấy nữa cơ (hehe). Ngoài ra còn có Tom của Blink-182, nhưng thật ra tôi lại thích ban nhạc khác của anh ấy hơn – Angels & Airwaves
E:
Các bạn có studio riêng?
X:
Đúng vậy, tôi có một phòng thu tại nhà. Đó là không gian làm việc chính của tôi hiện tại. Tôi đến đó mỗi ngày, năm ngày một tuần. Đó là một căn nhà nhỏ hai tầng – tầng trệt là phòng thu, còn tầng trên là một không gian văn phòng nhỏ
E:
Theo bạn, bài hát nào phản ánh rõ nhất cá tính nghệ thuật của bạn?
X:
Tôi nghĩ đó sẽ là single đầu tiên của chúng tôi –'Mơ'nghĩa là một giấc mơ. Tôi muốn thu âm lại bài đó vào một lúc nào đó.
E:
If you’ve had the chance with famous artists, would you like to work with?
X:
Taylor Momsen from Pretty Reckless. I would like to have her voice on one or two of my songs. I would like to see how that would sound.
E:
Bạn vừa phát hành album đôi – Vậy bước tiếp theo của XOI là gì? Sẽ có thêm nghệ thuật, hợp tác, video, hay điều gì khác?
X:
Hiện tại tôi đang tập trung quảng bá cho album, để tạo thêm sự chú ý cho các dự án sắp tới. Ngoài ra, tôi nghĩ mình đã có một vài bài cho album tiếp theo rồi. Tôi vẫn chưa viết xong hết các phần, nhưng chắc sẽ sớm có được danh sách ca khúc hoàn chỉnh. Tôi thực sự muốn đưa mọi thứ vượt ra khỏi phạm vi âm nhạc. Nếu có đủ vốn, tôi rất muốn làm một bộ phim – có một câu chuyện làm nền tảng, rồi âm nhạc của tôi sẽ đồng hành cùng mạch truyện đó.
E:
Nếu có thể quay ngược thời gian, bạn có muốn thay đổi điều gì trong sự nghiệp âm nhạc của mình không? Và nếu có, bạn sẽ thay đổi điều gì?
X:
Tôi không muốn thay đổi gì cả, vì nếu thay đổi, tôi sẽ không còn là chính mình nữa. Tất nhiên, tôi nghĩ mình đã có thể xử lý một số tình huống tốt hơn, nhưng những gì ta làm mới là thứ định hình nên con người ta.
E:
Câu hỏi cuối cùng nhé: Bạn có lời khuyên nào dành cho những nghệ sĩ trẻ không?
X:
Tôi chỉ muốn nói rằng: hãy cứ tiếp tục làm điều bạn muốn, tin vào nó. Nhưng đồng thời, cũng phải thực tế với những gì mình đang làm nữa (hehe). Bạn cần một nền tảng ổn định để có thể đi đường dài. Với tôi, đó chính là điều giúp tôi tồn tại và tiếp tục
Cường – trái tim và khối óc đứng sau XOI – dẫn dắt chúng ta qua một hành trình cá nhân trải dài từ những khám phá tuổi trẻ, bi kịch gia đình đến sự tái sinh trong nghệ thuật. Từ ảnh hưởng sớm của người anh trai cho đến việc xây dựng một phòng thu tại gia – nơi những câu chuyện trở nên sống động – anh cởi mở chia sẻ về những khó khăn khi tự sản xuất, học cách chấp nhận sự không hoàn hảo, và tìm kiếm sự cân bằng giữa đam mê và thực tế. Xuyên suốt hành trình đó, âm nhạc của anh luôn bám rễ trong sự thật cảm xúc – như một tấm gương phản chiếu quá trình trưởng thành và chuyển hóa của chính bản thân. Với album đôi mới phát hành và ước mơ mở rộng sang điện ảnh, XOI đang dần định hình một con đường nơi nội tâm gặp gỡ sự đổi mới, và mỗi nốt nhạc đều mang theo sức nặng của những trải nghiệm đã sống.
